Door Daan de Wit

 

Voor iedereen die een rol speelt in het conflict met Syrië spelen twee belangen de hoofdrol: invloed en energie. Het is de wens van de partijen die nu de strijd aangaan om de huidige verhoudingen te verleggen. Daarvoor wenden ze alle slagkracht aan die ze hebben, van informatie tot wapens en strijders. Ondanks dat zij hetzelfde doel nastreven, kunnen hun eigen belangen onderling heel divers zijn, zoals ook blijkt uit deze DeepJournal -serie over Syrië.

 

Europa wil minder afhankelijk worden van Rusland voor de levering van energie, de VS wil China de pas afsnijden naar energie uit het Midden-Oosten, een Syrië zonder Assad is een stap dichterbij naar het bevrijden van de Syrische energievoorraden en vooral die van Iran, een bevrijd Iran garandeert tevens dat Israël en daarmee de Westerse invloeden hun dominante positie kunnen behouden in het Midden-Oosten. Tegelijk kunnen militaire conflicten met Syrië en Iran bijdragen aan een oude wens tot verdeel en heers over allerlei elkaar bevechtende groepen die geen grote landen/machtsconcentraties meer vormen, maar een lappendeken van tegengestelde belangen.

 

Een deel van de strijd gaat om energie en het transport ervan. Bij voorkeur door Syrië. Via een pijplijn die gas levert uit 'het grootste gasveld ter wereld dat in de Perzische Golf ligt en gedeeld wordt door twee rivalen: Iran en Qatar. Beide landen zijn op zoek naar een landroute om het aardgas uit dit veld te transporteren. Beide voorzien een traject over Syrisch grondgebied om het gas zo verder te transporteren via de Middellandse Zee richting Europa', schrijft Ludo De Brabander voor Uitpers. Syrië weigerde met het oog op Rusland een contract met Qatar en heeft een principe-akkoord getekend met Iran en Irak, een 'rake klap in het gezicht van Qatar', schrijft OilPrice.

 

Qatar wil een streep zetten door de plannen van de concurrent, ten voordele van een eigen pijplijn die al dan niet via Syrië moet lopen. Daarmee zit Qatar op één lijn met de belangen van het Westen plus Israël die Iran willen isoleren. Het zit ook op één lijn met Turkije, dat geen deel is van de deal tussen Iran, Irak en Syrië. 'Europa wil onafhankelijker worden van Russisch aardgas. Het Qatarese aardgas is daarom meer dan welkom', schrijft De Brabander, die meteen uitlegt dat Qatar veel geld investeert in Europa, waardoor het daar op sympatie kan rekenen. Voorlopig probleem is Saoedie-Arabië dat geen zin heeft in een pijplijn vanuit Qatar. Wat ook kan is dat het gebrek aan medewerking de prijs opdrijft voor toekomstige onderhandelingen.

 

En dan is er de energie zelf. Nu moet Qatar het gas nog delen met Iran. Beiden tappen uit hetzelfde vaatje, 's werelds grootste gasveld dat is verdeeld in North Dome (Qatar) en South Pars (Iran). Als Syrië valt, valt er een belangrijke buffer weg voor Iran en komt het behalen van de grote prijs in zicht voor iedereen die nu Syrië omver wil werpen: een Iran dat niet meer zelf de dienst uitmaakt. Maar het betekent tevens dat South Pars beschikbaar komt. De klok tikt, want Iran werkt aan nucleaire energie en als het moment komt dat het een nucleair wapen kan maken, zelfs zonder het nog te tonen, zijn de kansen om het land te 'bevrijden' verkeken. Een onacceptabele gedachte voor iedereen die zich nu inzet voor het voorlopige doel: Syrië.

 

Niet alleen Iran, maar ook Syrië gaat over energie. In 2010 zijn door Noble Energy uit Houston enorme gasvoorraden ontdekt voor de kusten van ondermeer Israël, Libanon en Syrië. Israël is al aan het produceren en verwacht energie-exporteur te worden. Een deel van het gas ligt voor de kust van Syrië, een goudmijn, volgens geologen. Syrië heeft ook olie, een bewezen reserve van 2,5 miljard vaten: 'That’s more than all of the nation’s neighbors except Iraq'. En potentieel 50 miljard ton aan olieschalie. De olie, maar vooral het gas, zijn interessant voor de nieuwe machthebbers in Syrië: 'this is the thing to watch as the end game for the Syrian conflict unfolds'', schrijft OilPrice.

 

Op de achtergrond speelt deels ook een religieus motief mee. Saoedi-Arabië is een soennitisch koninkrijk en Qatar is een pro-soennitisch emiraat. Allebei steunen ze de strijd tegen Syrië dat een bevolking heeft die voor driekwart bestaat uit soennieten en wordt geregeerd door een president die behoort tot de alawitische minderheid en wordt gesteund door een shiitisch Iran. Toch zegt (4'45) het Britse parlementslid George Galloway terecht dat het conflict niet gaat over 'prophets', maar over 'profits'. Nu we het toch over geld hebben, er is ook een financiële invalshoek. De landen die nu onder vuur liggen, hebben een banksysteem dat geen onderdeel is van hoe we in de rest van de wereld bankieren. Dat maakt de landen relatief ongrijpbaar voor Westerse financiële wapens en controle.

 

Een oorlog met Syrië heeft tot doel de verhoudingen in het Midden-Oosten ingrijpend te veranderen ten nadele van Syrië, Iran, China en Rusland. Omdat de belangen zo groot zijn en iedereen, inclusief organisaties als Hezbollah en Hamas, tot de tanden is bewapend, is dit een potentieel conflict van wereldformaat. Voormalig NAVO-topman Jaap de Hoop Scheffer: 'We gaan hier vreselijke en buitengewoon serieuze lessen van leren'. Wat Obama beoogt te doen is relatief kleinschalig, maar 'taking that first step would almost surely lead to other steps that in due course would put American troops on the ground in Syria as a similar process did in Vietnam, Iraq and Afghanistan', zegt Midden-Oostendeskundige William R. Polk terecht. Er is veel verzet tegen militair ingrijpen, ook in westerse militaire kringen, maar vooralsnog zijn de krachten vóór een aanval erg sterk en worden tegenbewegingen net als bij eerdere oorlogen op een zijspoor gezet op basis van emotionele argumenten. Jon Stewart van de Daily Show ontwaart een patroon.

 

De discussie nu gaat over een mogelijk valse beschuldiging van het gebruik van chemische wapens. Bij de aanval zijn zo'n 281 tot 355 mensen omgekomen. Bij de strijd in Syrië zijn in totaal ongeveer 100.000 mensen gedood. Dat we ons nu richten op de vraag of er een rode lijn is geschonden, in plaats van of het vallen van 300 doden door een chemische aanval erger is dan 100.000 doden als gevolg van conventionele wapens, wat de rol van het Westen is bij het conflict en wat het achterliggende doel is bij het escaleren van het conflict, is het gevolg van wat framing heet. De framing is onderdeel van wat taalkundige en criticus Noam Chomsky de manufacturing of consent noemde. Zoals uit eerdere delen van deze DeepJournal-serie en uit onderzoek van Anthony Dimaggio blijkt, hebben de reguliere massamedia daarin een sturende factor. Wie goed oplet, ziet dan bijvoorbeeld dat als John Kerry en senator John McCain een expert citeren om hun argument te onderstrepen dat het met de steun aan Al Qaida wel meevalt, de bron werkzaam is voor zowel de Syrische lobby als voor het neoconservatieve Institute for the Study of Wars. Het is een feitje dat voor de framing en de manufacturing weinig gevolgen heeft. Daarin wordt op de emoties van het publiek ingezet, terwijl de feiten een heel ander verhaal spellen, een vol met slachtoffers en potentieel ernstige gevolgen voor de wereldeconomie.

Het doorzien van en publiceren over manipulaties die worden versterkt door de reguliere media is een stap in de goede richting. Een richting waarin niet slechts de belangen van een kleine groep centraal staan. De volgende stap is nadenken over hoe het anders kan. De eerder genoemde voormalig generaal Wesley Clark denkt na over oplossingen: 'Forces of big oil are the most powerful economic forces in the world. If you look at the entire wealth of mankind, the value of oil reserves in the ground is like 170 trillion dollars. It’s the most valuable commodity as currently priced in the world. You’re going against people who control those reserves. So this can only be done through a mass movement that overturns the established structure of energy markets. It can’t be done in a smooth transition.'