Het rapport van de Iraq Study Group van voormalig buitenlandminister James Baker was een jaar geleden het eerste grote teken aan de wand, gevolgd door het getuigenis van voormalig veiligheidsadviseur Zbigniew Brzezinski voor de Senaatscommissie Buitenlandse Zaken in februari van dit jaar. Brzezinski en Baker zijn niet de enigen die kritiek laten horen op het neoconservatieve beleid. De gebeurtenissen in Irak hebben velen de ogen geopend en gaven de ruimte aan kritische denkers die zonder 'Irak' simpelweg als onpatriottistisch zouden zijn weg gezet. Admiraal William Fallon, de allerhoogste baas van Centcom, het commandocentrum dat de militaire leiding heeft tijdens een oorlog, zou zich bijvoorbeeld privé in niet mis te verstane woorden hebben uitgedrukt tegen oorlog met Iran. Bronnen van The Sunday Times uit kringen van de Britse geheime diensten en defensie melden in februari dat zo'n vier à vijf Amerikaanse generaals en admiraals bereid zijn ontslag te nemen mocht worden besloten Iran aan te vallen. De krant schrijft dat defensieminister Robert Gates meermalen heeft gewaarschuwd tegen een militaire confrontatie met Iran en dat wordt aangenomen dat hij de mening vertegenwoordigt van zijn hoogste commandanten.

De onderliggende inzet bij de strijd tegen de hardliners in het Witte Huis lijkt te zijn dat er naast de imagoschade van de VS, de mislukking van de oorlog tegen Irak, de schuldenpositie van de VS en de torenhoge olieprijs, niet nog een, wellicht veel groter, probleem bij kan. Het eind van de periode Bush is in zicht en het establishment ziet uit naar aan een koerswijziging. Iran-expert Ray Takeyh, Senior Fellow voor Midden-Oostenstudies bij de Council on Foreign Relations verwoordt het aldus (MP3, 36'02): 'The NIE is an interesting part of a larger narrative; namely, how the formal institutions of government are now determined to resist the White House, which wasn't the case in 2002. The head of the intelligence organization, McConnell, basically undermined the president's attempt to have a military option.  It's inconceivable that the United States of America can attack a country whose intelligence services say does not have a weapons program. Second of all, the military uniformed services also will be in a position of resisting, as Admiral Fallon and others have said.  In many ways, this narrative suggests the irrelevance of the Bush White House, the irrelevance of the president himself.  This is not like it was -- these institutions are trying to tell the White House it isn't like 2002, when they were just going to roll over and accept the White House's judgments and the White House's exaggerations.  I mean, this is not George Tenet anymore.'

De National Intelligence Estimate ontregelt neoconservatief Amerika. Havik John Bolton denkt dat het Witte Huis erdoor is 'gevloerd' en vraagt zich af of de NIE door de opstellers is gebruikt als politiek wapen tegen de Bushregering. Ook zou er volgens hem gebruik kunnen zijn gemaakt van Iraanse disinformatie. Neoconservatief icoon Norman Podhoretz ervaart het rapport als een 'serieuze klap' en heeft 'donkere vermoedens' dat de verzamelde geheime diensten stelselmatig George W. Bush ondermijnen. De website DebkaFile, goed ingevoerd in Israëlische militaire kringen en geheime diensten, reageert gepikeerd en ziet het rapport als een terugtrekkende beweging van de VS: de militaire confrontatie is van tafel, Israël moet het maar uitzoeken. President Bush zegt het rapport te zien als een waarschuwingssignaal: 'Ze hebben het nucleaire programma gehad, ze zijn het gestopt [...] ze kunnen het opnieuw beginnen'. De Israëlische defensieminister Barak gaat een stap verder en zegt het rapport niet te vertrouwen en schat in dat Iran inmiddels opnieuw is begonnen met het kernwapenprogramma. Zijn geheime dienst Mossad denkt dat Iran in 2009 nucleaire wapens kan hebben. Kaveh Afrasiabi, auteur van een toekomstig boek met de titel Iran's Nuclear Program: Debating Facts versus Fiction, wijst erop dat het bewijs dat Iran een kernprogramma zou hebben gehad [laat staan heeft], door het rapport niet wordt geleverd en dat het internationale atoomagentschap IAEA nooit iets dergelijks heeft geconstateerd. Dit wordt bevestigd door recente uitspraken van de Russische buitenlandminister Sergey Lavrov en voormalig wapeninspecteur Scott Ritter die zegt: '[...] there has never been a nuclear weapons programme in Iran'. Hoe het ook zij, de schatting van de zestien verzamelde diensten is een duidelijk signaal van de opposanten binnen het establishment aan de huidige Amerikaanse regering.

De National Intelligence Estimate die begin deze maand in een beperkte versie werd bekendgemaakt, is intern al een jaar of langer bekend, volgens onderzoeksjournalist Seymour Hersh. Het heeft zo lang op zich laten wachten omdat het drie maal is teruggestuurd door het Witte Huis met de mededeling dat het moest worden herschreven, aldus voormalig CIA-agent Philip Giraldi. In augustus zou Bush op de hoogte zijn gebracht van het feit dat Iran al sinds 2003 is gestopt met haar kernwapenprogramma. Doordat dit rapport al zo lang circuleert, kan het goed mogelijk zijn dat het aan de basis heeft gelegen van de koerswijziging deze zomer in de Amerikaanse benadering van het probleem Iran. Sinds de zomer ligt het Amerikaanse accent niet meer op de vermeende Iraanse wens om kernwapens te willen fabriceren, maar op de vermeende betrokkenheid bij de opstand in Irak. Dit geeft aan dat ondanks de feiten het de wens is van de krachtigste elementen in het Witte Huis om op koers te blijven, richting een confrontatie met Iran. Kort voor het verschijnen van de NIE waren er nog aanwijzingen dat Amerika voorbereidingen trof voor een aanval in de nabije toekomst, gebaseerd op aanvalsplannen die overigens nog ongewijzigd zijn. Dat het Witte Huis de intentie heeft op koers te blijven, blijkt ook uit het feit dat ondanks voorkennis van de NIE president Bush in oktober nog waarschuwde voor een Derde Wereldoorlog, een paar dagen later gevolgd door een bijna even krachtige uitspraak van vice-president Cheney: 'We will not allow Iran to have a nuclear weapon'. Bush, op 4 december 2007, na publicatie van het rapport: 'Mijn opinie heeft zich niet veranderd. Ons beleid is niet veranderd. Ik zie een gevaar en een groot deel van de wereld ziet hetzelfde gevaar'. Daar heeft hij enigszins gelijk in omdat Angela Merkel en Nicolas Sarkozy, respectievelijk de leiders van Duitsland en Frankrijk, in een reactie op het rapport lieten weten niet van gedachten te zijn veranderd met betrekking tot hun positie jegens Iran. Dezelfde dag dat Bush zijn uitspraken doet over WOIII biedt Seymour Hersh op basis van zijn bronnen een kijkje in de keuken van de president en zegt dat Bush privé van mening is dat de Iraniërs hun nucleaire activiteiten volledig moeten stoppen, alles zullen moeten vernietigen waarna Amerikaanse inspecteurs dit moeten controleren. De koerswijziging en de uitspraak van Bush geven aan dat het neoconservatieve doel ongewijzigd is, maar dat in het routeplan enkele aanpassingen zijn gedaan.

In veel commentaren op de NIE klinkt opluchting door en is men vaak zelfs zeer optimistisch. 'Die Derde Wereldoorlog zit er dus even niet in', schrijft de verslaggever voor NRC Handelsblad in Amerika. Hij schat dat de rol van Bush is uitgespeeld, 'tenzij zich een ramp of aanslag voordoet'. In een artikel met de duidelijke kop Vergeet oorlog met Iran van Newsweek-journalist Michael Hirsh klinkt hetzelfde optimisme door, maar ook hier houdt de auteur een dergelijke slag om de arm. Na te hebben geconcludeerd dat de zaak tegen Iran nu zal moeten worden opgelost door diplomatie, 'niet oorlog', schrijft hij tussen haakjes: 'Aangenomen dat de Israëli's niet zelf in actie komen'. Dat het optimisme in deze commentaren mogelijk misplaatst is, ligt aan de bijzinnen die kennelijk nodig zijn te vermelden: 'tenzij ...', 'aangenomen dat ...'. Het belang van deze bijzinnen moet niet worden onderschat. Die houden verband met het gegeven dat de feiten uit het rapport die voor de wereld zo van belang zijn, een ondergeschikte rol spelen in de visie van de beslissers in het Witte Huis. Dat is wel gebleken tijdens de aanloop naar de oorlog met Irak.

Dat Irak een doelwit was voor de Bushregering had niets te maken met de feiten en argumenten die werden besproken door de wereldgemeenschap. De wereld discussieerde over feiten en argumenten alsof die ten grondlag lagen aan de vraag of het regime van Saddam Hussein al of niet omver moest worden geworpen. Feiten en argumenten lagen niet ten grondslag aan de wil Irak aan te vallen. Wat daaraan ten grondlag lag, was een ideologie. Omdat het niet om de feiten ging, werden de argumenten om Irak aan te vallen dan ook aangepast waar nodig. Eerst was Saddam mede-verantwoordelijk voor de aanslagen op 11 september, later, toen dit niet was hard te maken, werd een andere keuze gemaakt, vanwege 'bureaucratische redenen', aldus oorlogsarchitect Paul Wolfowitz. De nieuwe keuze viel op de massavernietigingswapens als reden voor oorlog tegen Irak. Omdat ook bij dit argument de feitelijkheid tekort schoot, werden om het doel te bereiken de feiten verdraaid en aangepast; 'the intelligence and facts were being fixed around the policy', zoals de Britten dat met gevoel voor understatement noteerden. Het is te vergelijken met een goocheltruuk waarbij het publiek wordt gemanipuleerd om naar de rechterhand te kijken terwijl de linkerhand de grote truuk uithaalt. Soms wordt later de magie enigszins verbroken. Door bijvoorbeeld Wolfowitz, die zei dat Irak 'drijft op een zee van olie' en door de voormalig voorzitter van de Federale Bank van Amerika Alan Greenspan die het publieke geheim onthulde dat de Iraakse olie een belangrijke motivatie was voor Amerika bij verwijderen van Saddam. De oorlog met Irak had een ideologische drijfveer, net als de eventuele oorlog met Iran. Maar met ideologie overtuig je het publiek niet. Daar is magie voor nodig.

Bij Irak lieten Cheney en Bush zich niet tegenhouden door de feiten. Toentertijd is er, met succes, alles aan gedaan om te feiten te omzeilen en te verdraaien. Ook in het geval van Iran blijft de ideologie van Cheney en Bush onaangetast door de feiten. Denkt ook voormalig wapeninspecteur Scott Ritter: 'But what we have is an administration that has already made up its mind about what it wants to do with Iran and has been fabricating a case based on a nuclear weapons programme that the US intelligence community now says doesn't exist today. Do you think there will be a change in policy? And the answer of course is no because they have got the cart before the horse. They have got the policy out in front; inconveniently the intelligence community didn't back them on the nuclear weapons issue. [...] Anybody who thinks for a second that this National Intelligence Estimate retards the ability of the Bush Administration to engage in military action with Iran, you are sadly mistaken. The Bush administration's policy has been made. This estimate was not used to make policy and [...] the president is not going to let this estimate get in the way of continuing to articulate Iran as a threat. [... The] Bush administration has never shown a tendency to respect the normal system of governance. This estimate won't have an impact at all.'

Wel zal het voor de neoconservatieve beweging moeilijker worden deze ideologie door te voeren naar wat tot nu toe het voorlopige eindresultaat leek, een aanval op Iran. Deze situatie 'does not mean that the chances of a military action is zero, but it just means that it is now that much harder for this administration to sell the case of war to its own people and to its allies', zegt Vali R. Nasr, Adjunct Fellow voor Midden-Oostenstudies bij de Council on Foreign Relations. Gezien de gedrevenheid van de neconservatieven in het Witte Huis is het onwaarschijnlijk dat hiertoe, net als bij de aanloop naar de Irakoorlog, geen pogingen meer zullen worden ondernomen. Die pogingen zullen mogelijk, juist door de NIE, extremer van aard worden om de horden van de in het rapport getoonde feiten te kunnen nemen.

Er zijn drie manieren waarop de horden kunnen worden genomen: een spontaan conflict, een conflict dat wordt uitgelokt en een false flag-operatie.
Het zal niet voor het eerst in de geschiedenis zijn dat een van deze drie mogelijkheden realiteit wordt. En dezelfde geschiedenis heeft tot nu toe altijd uitgewezen dat als dat gebeurd, iedere discussie, ieder commentaar verstomt en de massa en de media zich als één man achter de president scharen om het gevaar van de vijand het hoofd te bieden. Het is realistisch rekening te houden met de waarschuwingen tegen deze scenario's, zelfs het extreme scenario van de false flag-operatie, want het is al eerder uitgevoerd en in het Witte Huis maken extreme elementen de dienst uit.

Spontaan conflict
Bij deze optie gaat het om 'the very real threat of a war that erupts even when neither side wants it', zoals Brian Beutler het beschrijft. 'The relevant term of art here is "proximity of forces"—an inflamed constellation of hostile actors that includes the regionally loathed United States military, the Iranian Revolutionary Guard Corps and its elite Quds force, Shiite and Sunni militias in Iraq, Al Qaeda, the PKK in Kurdistan, and the Israeli Defense Forces. With such a volatile mix, there are countless opportunities for something to go amiss.' Al het testosteron voor de kust van Iran maakt in februari dat professor A. Richard Norton, adviseur van de Iraq Study Group, schrijft dat het mogelijk is 'to imagine a series of real or contrived clashes that lead, perhaps unintentionally, to a serious aerial and naval campaign against Iran. Or—to put it simply—to yet another U.S. war of choice'.
In de Golf, aan boord van de USS John C. Stennis, schrijft de LA Times: 'On the ship's computer maps, a thick black line delineates Iranian coastal waters from the rest of the gulf. Shades of gray mark the waters off Saudi Arabia and the United Arab Emirates, allies of the United States. U.S. pilots are told to stay well away from Iranian airspace. "We do worry about miscalculations," [Vice Adm. Kevin J.] Cosgriff said. "That's one of the reasons we want to be transparent on the radio and be talking to them a lot."'

Uitgelokt conflict
Voormalig directeur Iran en de Perzische Golf voor de National Security Council Hillary Mann Leverett zegt in een interview (videoclip -  transcript) in februari dat '[...] they're trying to push a provocative accidental conflict. They're pushing a series of increasing provocations against the Iranians in, I think, anticipation that Iran will eventually retaliate, and that will give the United States the ability to launch limited strikes against Iran, to take out targets in Iran that we consider to be important.'
Blogger Steve Clemons, directeur van het American Strategy Program bij de New America Foundation, schrijft in september in zijn artikel Why Bush won't attack Iran: '[...] the president is not planning to bomb Iran. But there are several not-unrelated scenarios under which it might happen, if the neocon wing of the party, led by Vice President Cheney, succeeds in reasserting itself, or if there is some kind of "accidental," perhaps contrived, confrontation.' 'His gravest concern', schrijft The Raw Story naar aanleiding van een interview met Clemons, ‘was that the US might seize on an accidental incident -- such as a collision between a US and Iranian ship or a border skirmish between Iraq and Iran -- as a causis belli.'
Luchtmachtkolonel b.d. en militair strateeg Sam Gardiner beschrijft begin dit jaar de troepenopbouw voor de kust van Iran, benoemde eerder al de Amerikaanse troepen op de grond in Iran, schrijft ook over de toenemende Amerikaanse retoriek en sluit af met: 'The fuel for a fire is in place, however. All we need is a spark.' Hij zegt (video, 4'10) in juni 2005: 'The idea will be to create a crisis. So that people believe something has to be done'.
Professor Gary Sick, adviseur in de National Security Council onder drie Amerikaanse presidenten zegt in februari: 'I worry about an accidental explosion rather than a planned attack that we can see coming. Every key person in the US administration says they are not planning an attack on Iran, but a lot of people in the administration seem to think they wouldn't mind if such a thing happened. Under such circumstances, it is always possible for accidents to take place, even engineered accidents.'

False flag-operatie
Zbigniew Brzezinski, de voormalig adviseur van president Carter voor nationale veiligheid, zal het met Mann, Clemons, Gardiner en Sick eens zijn. Hij gaat zelfs nog verder, want hij waarschuwt in februari ten overstaan van een Senaatscommissie niet alleen voor een provocatie, maar zelfs voor de mogelijkheid van een false flag-operatie: 'A plausible scenario for a military collision with Iran involves [...] some provocation in Iraq or a terrorist act in the U.S. blamed on Iran; culminating in a “defensive” U.S. military action against Iran that plunges a lonely America into a spreading and deepening quagmire eventually ranging across Iraq, Iran, Afghanistan, and Pakistan.'
In juni vorig jaar zegt voormalig CIA-analist Ray McGovern in een reactie op een vraag over false flag-operaties in Europa en de VS, dat dit soort gebeurtenissen goed mogelijk is, 'I would say even probable because they need some proximate cause, some casus belli to justify really unleashing things on Iran....I would put very little past this crew - their record of dissembling and disingenuousness is unparalleled'.
Andreas von Bülow, geheime-dienstenexpert en Duits ex-minister zegt in een interview met Alex Jones, april 2006: ''The Bush administration is in a deep defensive [mode] and probably they would like to come out with a new offensive', said Von Bülow as he considered whether a new staged false flag terror attack could be launched to further an interventionist agenda.'

Deze uitspraken echter zijn gedaan voorafgaand aan het verschijnen van het National Intelligence Estimate. Denkt men er nu nog zo over? De eerder genoemde Scott Ritter zegt: 'The Bush administration is going to use the gift it was given by the US Senate, this target list of the Iranian Revolutionary Guard Command to serve as the corner stone when it comes to launching a limited military operation against Iran that will probably take place some time in the spring. This is the plan and the NIE I don't think has changed it one iota.' Hij houdt de mogelijkheid open dat het Amerikaanse Congres in opstand komt, maar geeft dit weinig kans: 'I think war is inevitable'. Afgelopen vrijdag vroeg ik blogger Stan van Houcke naar zijn mening. Hij denkt dat er nu zo goed als zeker geen oorlog meer komt met Iran. Ik vroeg hem hoe hij de mogelijkheid inschatte van een false flag-operatie, waarop hij zei dat dit mogelijk is, maar dat het minder waarschijnlijk is dan vóór de publicatie van de NIE, omdat zulke operaties moeten worden georganiseerd met mensen uit kringen van het leger en geheime diensten. Het zijn juist deze kringen die zich nu volgens hem keren tegen de hardliners in het Witte Huis. Èn het zijn deze kringen die in opvolging van zo'n false flag de feitelijke oorlog zouden moeten gaan voeren tegen Iran. Vanwege hun verzet is het volgens Van Houcke nu erg moeilijk hen te mee te krijgen in een militair conflict met Iran, zelfs als daaraan een false flag vooraf is gegaan. Deze laatste optie zou dan moeten worden uitgevoerd door loyale sympatisanten van de neoconservatieve hardliners. Volgens mij geen onmogelijkheid omdat zo'n operatie niet veel mensen vergt en juist bijvoorkeur wordt uitgevoerd door een kleine groep.

Voormalig CIA-agent Robert Baer zegt na de publicatie van de NIE dat de enige mogelijkheid om te zorgen dat Amerika wordt betrokken in een oorlog met Iran een false flag-operatie is. Als mogelijke opdrachtgever van zo'n aanslag in de VS ziet hij Saoedi-Arabië. Wie hij zeker ook had kunnen noemen is Israël, een land dat zich nu in de kou voelt staan. Al in begin 2005 hield vice-president Cheney rekening met een variant op deze optie, namelijk een Israëlische aanval op Iran: 'Well, one of the concerns people have is that Israel might do it without being asked, that if, in fact, the Israelis became convinced the Iranians had significant nuclear capability, given the fact that Iran has a stated policy that their objective is the destruction of Israel, the Israelis might well decide to act first, and let the rest of the world worry about cleaning up the diplomatic mess afterwards'. President Bush heeft al beloofd dat als Israël wordt aangevallen (ongetwijfeld ook als het een vergelding door Iran betreft) het militair zal worden gesteund door Amerika: '[...] we've made a very strong commitment to support Israel, we will support Israel if her security is threatened', zei Bush in 2005. Vorige week herhaalde hij zijn belofte: 'I have made it clear that the -- absolutely, that we will support our ally Israel if attacked by Iran'.

Journalist Fred Kaplan schrijft in een reactie op de National Intelligence Estimate en de achterliggende krachten dat een waarschuwing op zijn plaats is. Hij doet die door defensieminister Robert Gates te citeren die recent zei dat er nog steeds slechts één president van de Verenigde Staten is en dat hij het is die de uiteindelijke beslissing zal maken. Kaplan schrijft: 'Met andere woorden (en veel mensen maken de fout dit feit te negeren), Bush is toch echt 'de beslisser'.'