Door Daan de Wit

De crisis ontvouwt in alle hevigheid. Maar wat kunnen we verwachten? Wie om zich heen kijkt, ondekt niet veel bijzonders, wie de krant leest, begrijpt dat het financiële stelsel wankelt, maar dat er hard aan wordt gewerkt om te behouden wat er is. De oplossingen, klinken verdacht veel als de oorzaken. Over de ingreep van de centrale banken bijvoorbeeld, zegt het Journaal vanavond: 'Deze actie moet het geld lenen makkelijker maken.' Probleem: te veel schuld. Oplossing: meer schuld.

Albert Spits leest tussen de regels door, neemt kennis van de verschillende economische scholen (waarover in deze interviewserie binnenkort meer) en kijkt naar de bewegingen uit het verleden om te leren over de toekomst. Op basis van de feiten trekt Spits de golfbewegingen door en ziet hij waar het naartoe gaat, maar ook waar het het kàn gaan als we de problemen anders aanpakken.

Beluister het interview met Albert Spits.
Transcript: Henk van der Griendt.

'Het is 24 november 2011. Mijn naam is Daan de Wit, aan tafel voor weer een nieuw gesprek met Albert Spits.

Albert Spits: Ik zie een langzame contractie. Contractie gaat over de manier waarop het geld dus in het systeem komt, dat het gaat stokken, dat de mensen dus minder te besteden hebben. Omdat zij een hogere schuld hebben dan de waarde van een huis, bijvoorbeeld, zijn ze driftig bezig om die schuld naar beneden te brengen.

De Wit: Dat is wat we nu zien? En gaat dat nog even door?

Spits: Dat gaat door.

De Wit: Schets eens iets meer van die toekomst.

Spits: Ja, daarom zie je ook een inzakkende huizenmarkt. Die is sinds ons laatste gesprek zo'n 15% gezakt en gaat nog veel meer zakken. Ik vermoed dat het nog 40% moet zakken.

De Wit: Vanaf nu nog?

Spits: Vanaf nu nog, jazeker! We hebben een periode geschetst, toen van 2015, daar blijf ik nog steeds bij. Waarom? Omdat de mensen niet meer lenen voor een huis. We zien dat de huizenmarkt compleet is ingezakt, compleet gestokt. Tegelijkertijd zien we dat de voedselprijzen en energieprijzen omhoog gaan. Waarom? Dat zijn de eerste levensbehoeften van de meeste mensen. En wie hebben daar het meest last van? Dat zijn de minima en de gepensioneerden, die wat minder inkomen hebben. Dus wat gebeurt er, alle monetaire inflatie die wordt gecreëerd via de centrale bank en de bancaire sector gaat linea recta naar de consumenten toe. Maar in plaats van dat zij dat gaan uitgeven aan nieuwe huizen, dure auto's, stereo's, of wat dan ook, gaan zij dat steeds meer uitgeven aan de eerste levensbehoeften, dus energie en voedsel.

De Wit: En het aflossen van de schuld.

Spits: En het aflossen van de schuld. Ja, daar wordt een groot deel ook aan besteed.

De Wit: Maar, oké, dat is wat we nu al zien.

Spits: Dat gaat nog steeds door.

De Wit: Gaat het nog ergens naartoe?

Spits: Ja. Dat betekent dus het inzinken van de huizenmarkt. Er zullen nog maar weinig mensen zijn die vastgoed gaan aanschaffen, want dan ben je echt ridder te voet, omdat je dan weet: over een paar jaar zit je met een veel hogere schuld, dan dat je waarde hebt.

De Wit: Je koopt te hoog in.

02'10

Spits: Ja, je koopt te duur in.

De Wit: Maar waar gaat het er nog meer naar toe?

Spits: Dat betekent, dat auto's alleen nog worden verkocht aan degenen die ze nodig hebben. Je ziet het ook aan de vakanties, vakantiereizen, verre reizen worden niet meer geboekt, men houdt het meer dichter bij huis. Je ziet het aan de restaurantsector, de horeca. Dat zien we nu al, dat is al een paar jaar aan de gang.

De Wit: Zijn er dingen die we nu nog niet zien, maar die wel gaan gebeuren?

Spits: Ja, we zien een hogere werkloosheid. Die hebben we nu in de periferie, in Griekenland, Spanje, Ierland enorm oplopen. Dat zullen we hier ook zien. In de komende jaren zullen we ook een verdubbeling van de werkloosheid krijgen. Dus ik denk dat je in 2014 toch wel op zo'n 10% werkloosheid moet rekenen. Tegelijkertijd zie je dan heel veel bedrijven die het niet meer kunnen rooien, die failliet gaan, vooral in het midden- en het kleinbedrijf. En daar zit net de crux, omdat daar het grootste deel van de bevolking eigenlijk werkt,  80% van de banen zitten daar.

De Wit: Dus we draaien onszelf de soep in.

Spits: Ja. Dat willen we niet, maar het gebeurt wel. Hoe meer overheidsschuld wordt gemaakt, hoe meer er wordt geïnflateerd, hoe sneller het proces gaat. En je ontkomt niet aan een crisis. Al die wan-investeringen die wij hebben opgebouwd over de laatste 20, 30 jaar, die moeten worden gesaneerd. Denk maar aan die Internet-rage. Maar dat hebben we ook in de vastgoedsector gezien. Dat is ook eigenlijk een wan-investering geweest, omdat in feite de huizenprijzen ongeveer de helft van nu zouden moeten zijn, maar die hebben we helemaal op kunnen stuwen, vanwege die kredietexpansie, geïnitieerd door de centrale bank.

04'10

De Wit: Wat zou er gebeuren, als je het op die andere manier zou doen, de Oostenrijkse-school-manier waar jij een voorstander van bent?

Spits: Allereerst zou je moeten gaan erkennen, dat de productiedaling de aanjager is van de economie. Dat je daar alles op loslaat. Je stopt met de consumptieve stimulering. Dat betekent dus: je gaat niet meer met de rente morrelen, je laat de rente gewoon zou staan, liever dat hij nog iets hoger komt. Banken die onder water staan, die moet je failliet laten gaan, je kunt die niet meer redden.

De Wit: Griekenland...

Spits: Ja, Griekenland moet failliet gaan, maar dan met dien verstande: wat ze in Argentinië ook hebben gedaan in 2002, dat ze een moratorium gaan houden op de schuldbetaling en de rentebetaling.

De Wit: Wat betekent dat?

Spits: Een moratorium betekent dat ze gaan stoppen met de afbetaling van de schuld en stoppen met de rentebetaling. Dat betekent dat ze in een zogenaamde "default" komen, een Engels woord voor faillissement. En dan kunnen ze hun eigen zaakjes op orde gaan stellen.

De Wit: Geldt dat ook voor Spanje, Portugal ...

Spits: Exact hetzelfde.

De Wit: Italië misschien?

Spits: Italië hetzelfde. Het zal misschien niet zo'n grote afwaardering krijgen.

De Wit: Als je het op die manier zou doen, dan...?

Spits: Nou, wat er dan gebeurt is dat degenen die risico hebben genomen door die obligaties te kopen van die landen, ja, die moeten ook die risico's gaan dragen. En niet de belastingbetaler. Dus die moeten dan ook een afwaardering hebben van hun portefeuille. Dat betekent dan dat zij de schuld dus niet meer voor 100% terugkrijgen. Dus dat wordt dan voor 50%, of in het geval van Griekenland, 70%.

Tegelijkertijd, omdat veel banken in de problemen komen, kan je dan bijvoorbeeld zeggen: nou, oké, de depositohouders kun je redden. Dan moet je wel geld gaan drukken, maar alleen maar voor die depositohouders, dat is ongeveer, zo pakweg 10%, misschien 15% van het kapitaal dat de bank vertegenwoordigt. Dat is veel minder, dan wat je nu doet om willy-nilly zoveel Griekse staatsobligaties, Italiaanse staatsobligaties en Spaanse staatsobligaties op te laten kopen door de Europese Centrale bank. Want dat is een hele dure aangelegenheid. Dus wat er gebeurt, is dat je dan ook depositohouders veilig stelt. Je laat banken gewoon omvallen dan. Want wat gebeurt er? Andere banken, die wel solvabel zijn, die pakken dus de restanten van die banken op, zodat ze alleen maar met de winstgevende onderdelen van die banken doorgaan. En, dat is altijd een punt van mij geweest, omdat er een krediet-tekort komt, of een contractie, zou je bijvoorbeeld kunnen denken aan een nationale Kredietbank, die voorlopig door de overheid wordt opgezet. Om zodoende al die kredieten die worden uitgegeven aan het bedrijfsleven nog door te kunnen laten gaan tegen een normale rente, van zeg maar 5%.

De Wit: Als je dit allemaal doet, dan denk je dat het wel ...

Spits: Dan heb je dus een crisis van twee jaar. Meer niet. Dus dan moet je helemaal gaan herwaarderen. Dat betekent: de banken gaan failliet. Dus je krijgt een aanslag op je financiële sector. Maar dat moet je maar op de koop toenemen, want die financiële sector dient te worden gesaneerd op de een of andere manier. Doe je dat niet, dan zitten we nog voor 10, 11 jaar in een crisis.

De Wit: Albert, dank je wel voor dit gesprek.'