Dit artikel bestaat uit twee delen. Lees ook deel 1.

Door Daan de Wit

De American Civil Liberties Union (ACLU) wil meer informatie over de 600 gevangenen in het Afghaanse Bagram. Maar het ministerie van Defensie en de CIA liggen dwars. De verklaring van de tegenwerking is te lezen in de New York Times: 'Officials say the importance of Bagram as a holding site for terrorism suspects captured outside Afghanistan and Iraq has risen under the Obama administration, which barred the Central Intelligence Agency from using its secret prisons for long-term detention and ordered the military prison at Guantánamo closed within a year'. Obama's change houdt dus niet in dat het systeem achter de geheime, rechteloze gevangenen wordt opgeheven, maar dat er een overwegend optische wijziging wordt doorgevoerd: Guantánamo gaat dicht. Waardoor moet worden uitgeweken naar Bagram.
Een andere reden om uit te wijken, is dat een aantal gevangenen op Guantánamo onder Bush het recht heeft gekregen op een eerlijke verdediging en bijna allemaal onschuldig worden bevonden, omdat er geen bewijs tegen hen is. Even leek het erop dat in Bagram ook zulke rechten werden toegewezen, maar volgens een advocaat van een van de gevangenen wordt de buitenwereld slechts een rad voor ogen gedraaid met de invoering van een beperkte maatregel. Jonathan Hafetz van de ACLU zegt: 'Guantanamo was the Bush administration's effort to do an end run around the Constitution, and the Obama administration is now essentially using Bagram as a way to do an end run around Guantanamo and the constitutional right of habeas corpus found to apply there'.

De Amerikaanse basis in het Afghaanse Bagram speelt een belangrijke rol in de documentaire Taxi to the Dark Side waarin Amerikaanse gevangenbewaarders vertellen hoe ze tijdens de Bushregering gevangenen mishandelden. Er vonden martelingen plaats, soms met de dood tot gevolg. Ook werden met geweld voedingsstoffen toegediend aan mensen die het niet meer zagen zitten en weigerden nog langer te eten of te drinken. Dat staat in het boek Oath Betrayed - America's Torture Doctors van de arts Steven Miles. Het geforceerd toedienen van voedsel gebeurde ook in Guantánamo Bay. Sterker, het gebeurt nog steeds, ook onder de nieuwe president, Barack Obama. De ACLU eist daarom: 'Obama Administration Must Abandon Force-Feeding at Gitmo'. Het stelt de praktijk gelijk aan marteling: 'At least since 2005, [military physicians] have used restraint chairs to put hundreds of prisoners in eight-point restraints (ie, both ankles, wrists, and shoulders, one lap belt, and one head restraint) before, during, and after the placement of a nasogastric tube so that the prisoners can be force-fed. The use of coercion, physical force, or physical restraints to force-feed competent individuals on hunger strike has been condemned by the World Medical Association as a form of “inhuman and degrading treatment” that is prohibited according to Common Article 3'. Naast het geforceerd toedienen van voedsel is in Guantánamo ook nog de Immediate Reaction Force actief die gevangenen terroriseert: 'breaking bones, gouging eyes, squeezing testicles, and 'dousing' them with chemicals'.

Zowel in Taxi to the Dark Side als in de documentaire Standard Operating Procedure (over de verhalen achter de martelfoto's) vertellen militairen dat hun gevangenen voor een groot deel onschuldige burgers waren. Al in 2005 schreef ik in een serie over de Amerikaanse martelpraktijken hoe tegen hoge beloningen onschuldige mensen achter de tralies verdwenen. In beide documentaires en in mijn serie wordt duidelijk dat het grotendeels gaat om boeren, burgers en buitenlui. Obama zou de martelingen van deze mensen aan de kaak kunnen stellen en daarmee publiekelijk afstand kunnen doen van het Bushbeleid inzake mensenrechten, of het gebrek daaraan.
Een van de slachtoffers is Binyam Mohamed. In zijn zaak heeft Amerika Engeland gedreigd met sancties. Dat bevestigt de advocaat van de Britse minister van Buitenlandse Zaken: 'It is entirely right,' she said, 'there has been that explicit statement of consequences'. Zij pleit er daarom voor het bewijs van Amerikaanse betrokkenheid bij de marteling van Mohamed niet openbaar te maken.

Ook een andere mogelijkheid om de martelpraktijken onder Bush aan de kaak te stellen, gaat Obama uit de weg. Hij had voor openheid kunnen zorgen door de martelfoto's en -video's uit Irak en Afghanistan openbaar te maken. In plaats daarvan zegde Obama zijn steun toe aan Senator Joe Lieberman die de nieuwe foto's wil achterhouden. Bij deze steunbetuiging werd weinig openheid betracht. De samenwerking stond verscholen in een voetnoot van een 33 pagina's lange petitie. Een journalist van The Public Record schrijft teleurgesteld: 'Obama's decision to fight to conceal the photos to the Supreme Court marks an about-face on the open-government policies that he proclaimed during his first days in office'. Burgerrechtenorganisatie ACLU dient een officieel verzoek in om de foto's vrij te geven. 'The Justice Department initially agreed to release the photos shortly after the change of administrations, but the Obama administration has since changed its position, claiming the photos should not be released'.

Wat onder Obama ook gewoon doorgang vindt, zijn de renditions. Met dat verschil dat de weggevoerde terrorismeverdachten niet worden gemarteld. Maar als dat waar is, waarom ze dan nog verschepen naar verre en gevaarlijke landen? Het is onwaarschijnlijk dat deze mensen niet zullen worden gemarteld. Amrit Singh, een advocaat van de ACLU, zegt: 'It is extremely disappointing that the Obama administration is continuing the Bush administration practice of relying on diplomatic assurances, which have been proven completely ineffective in preventing torture'. De New York Times wijst erop dat Obama in 2007 in een artikel in Foreign Affairs nog schreef: 'To build a better, freer world, we must first behave in ways that reflect the decency and aspirations of the American people. This means ending the practices of shipping away prisoners in the dead of night to be tortured in far-off countries, of detaining thousands without charge or trial, of maintaining a network of secret prisons to jail people beyond the reach of the law'.

National Public Radio is kritisch en schrijft: 'On a range of other issues, the Obama Administration's approach sounds very much like the prior administration's, only more of it'. NPR doelt ondermeer op de zogenoemde Fusion Centers, begonnen onder Bush, waar allerlei terrorismegegevens worden samengebracht. En over de biometrische en andere gegevens die reizigers naar de VS moeten afstaan: 'this, too, is an extension of the approach begun by the Bush Administration. [...] Homeland Security Secretary Janet Napolitano's big policy speech today at the Council on Foreign Relations [was] about educating the populace about how to be the eyes and ears of counter-terrorism'. Al onder Bush werden burgers ingezet als ogen en oren voor de overheid. En als dat niet toereikend is, grijpt Obama, net als zijn voorganger, naar een zwaarder middel: 'Obama's Military Is Spying on U.S. Peace Groups', zegt Amy Goodman, het gezicht van Democracy Now. 'Anti-war activists in Olympia, Wash., have exposed Army spying and infiltration of their groups, as well as intelligence gathering by the Air Force, the federal Capitol Police and the Coast Guard. [...] the spying in Olympia occurred well into the Obama administration (and may continue today)'. Goodman voegt er nog subtiel aan toe: 'President Barack Obama supports retroactive immunity for telecom companies involved in the wiretapping, and has maintained Bush-era reliance on the state secrets privilege'. Democracy Now wijst in een ander artikel erop dat Obama ook zijn belofte heeft gebroken NAFTA opnieuw te bespreken: 'Obama's reversal on NAFTA has come under criticism from labor and human rights groups'.
-
Lees ook deel 1 van dit artikel.