Door Daan de Wit

Regime change wordt niet altijd vooraf gegaan door een wrede oorlog. Dat is te zien in de Arabische wereld, waar een golf van revoluties de politieke kaart ingrijpend verandert. Het zijn spontane revoluties, zegt Wadah Khanfar, de algemeen directeur van Al Jazeera. Daarmee vertolkt hij de heersende opinie, maar het is er een waarbij kanttekeningen zijn te plaatsen.

Revoluties, spontaan of niet, zijn aantrekkelijker dan oorlogen. Ze kosten bijvoorbeeld minder, in termen van bloedvergieten en geld. Dat verklaart de grote interesse van het Westen in het ontwikkelen van programma's om revoluties te realiseren. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een sjabloon, een stramien. Dat is goed te zien aan de kleurenrevoluties in Oost-Europa en de Groene Revolutie in Iran. Nu is er de Arabische golf en ook nu keren dezelfde elementen terug.

'Genoeg'
'The Egyptian revolt was years in the making. Ahmed Maher, a 30-year-old civil engineer and a leading organizer of the April 6 Youth Movement, first became engaged in a political movement known as Kefaya', schrijven David Sanger en David Kirkpatrick in The New York Times. Kefaya is Egyptisch voor 'genoeg'. Dezelfde term werd gebruikt bij revoltes in Albanië: mjaft, en in Georgië: kmara. Varianten erop werden gebruikt in Oekraïne: pora, wat 'het is tijd' betekent, in Belarus was de kreet zubr, wat bizon betekent, het nationale symbool van en in Servië klonk otpor, Servisch voor verzet. Al deze namen staan voor verzetsbewegingen die op basis van hetzelfde stramien met meer of minder succes de stoelpoten onder regimes vandaan hebben gezaagd.

Facebook
Ahmed Maher's Kefaya komt niet ver in Egypte, tot zijn groep in 2008 een nationale stakingsdag uitroept voor 6 april. Ter promotie richt hij een Facebook-pagina op die uiteindelijk het centrum wordt van de actie. De staking wordt geen groot succes, maar is desondanks een mijlpaal in de recente Egypische geschiedenis. Dat valt op in Tunesië. Daar nemen actievoerders via Facebook contact op met Maher, die nog actiever wordt en zich begint in te lezen. Hij is geïnteresseerd in het succesverhaal achter de Servische beweging Otpor, die Slobodan Milosevic van de troon had weten te stoten.

Dat verhaal is er een van Westerse overheden en organisaties die zich tot doel stellen om geweldloos regimes omver te werpen. Lees er uitgebreid over in mijn boek De Volgende Oorlog, in mijn serie over Iran en zie hoe het werkt in de video die ik maakte. Daaruit wordt ook duidelijk dat het wat mag kosten. Denk aan de $400 miljoen die door president Bush beschikbaar werd gemaakt, en geprolongeerd door Obama, om ondermeer aanslagen te plegen in Iran. En denk aan de tientallen miljoenen die in 2006 worden uitgetrokken door de Amerikaanse en Nederlandse regeringen om een vreedzame machtswisseling in Iran te bewerkstelligen. Een deel van de Nederlandse miljoenen ging naar Freedom House, een van de vele Westerse organisaties die zich inzet voor regime change in Iran.

'Truc' tegen Milosevic opnieuw toegepast
Een citaat uit de artikelenserie over Iran maakt veel duidelijk over hoe regime change kan worden gerealiseerd zonder de oorlog te verklaren: 'Ian Traynor van de Engelse krant The Guardian beschrijft hoe de ‘truc' die was toegepast bij Milosevic opnieuw werd uitgehaald bij de oranjerevolutie in de Oekraïne, in november 2004, gesponsord en georganiseerd door de Amerikaanse overheid, ‘waarbij Amerikaanse adviesorganen werden ingezet, mensen die enquêtes afnemen, diplomaten, twee grote Amerikaanse partijen en Amerikaanse niet-gouvernementele organisaties'. [...] The Washington Post beschrijft hoe met Amerikaans belastinggeld vijfduizend spuitbussen werden gekocht waarmee teksten tegen Milosevic op muren werden gespoten en hoe met het geld 2,5 miljoen stickers werden gedrukt met de slogan ‘Het is met hem gedaan'. [...] Een grote rol was weggelegd voor Richard Miles, de Amerikaanse ambassadeur in Belgrado. Traynor zegt dat deze operaties zó soepel verliepen dat er een sjabloon van is gemaakt waarmee andermans verkiezingen zijn te winnen. Het geweldloos omverwerpen van regimes als bewezen alternatief voor oorlog'.

Lees ook deel 2 van dit artikel.