DeepJournal: Eefje Blankevoort in Iran, dat klinkt als Kuifje in Amerika. Waarom kom je vaak in Iran, hoe vaak kom je er en wat doe je daar?
Eefje Blankevoort: 'Ik ben nu vier keer een langere periode in Iran geweest. Ongeveer drie jaar geleden ben ik er voor het eerst geweest. Dat was eigenlijk heel kort, maar twee weken en bestond uit een uitwisseling tussen de Universiteit van Amsterdam (UvA) en een school voor diplomaten daar. Daarna ben ik terug gegaan voor een scriptieonderzoek en heb daar toen vijf maanden gewoond. Ik heb een scriptie geschreven over de rol van de visuele propaganda in de oorlog Iran-Irak. Daarna ben ik nog twee keer terug gegaan, steeds voor een periode van drie of vier maanden. Dat was voor onderzoek, schrijven en een fotoproject met een bevriende fotograaf. Het plan is om eind juni of juli te gaan.'
DeepJournal: Zit je dan niet midden in een oorlog?
Eefje Blankevoort: 'Zo'n vaart zal het niet lopen denk ik.'
DeepJournal: Waarom niet?
Eefje Blankevoort: 'Er wordt al een aantal jaren harde taal uitgeslagen maar elke keer loopt het met een sisser af. Ik denk dat dit ook nu het geval is. Ik denk niet dat het zo nijpend is dat we deze zomer al een oorlog kunnen verwachten. Het zou kunnen dat het over een half jaar, driekwart jaar wel zo is, maar deze zomer in ieder geval nog niet. Als je puur kijkt naar de retoriek van Bush dan gaat ‘ie van heel hard naar vrij soft, zoals we afgelopen maand hebben kunnen zien; elk moment kon er een oorlog uitbreken of kon hij met een aanvalsplan komen. En nu is het ineens toch weer een stuk softer. Er is eigenlijk geen peil op te trekken.'
DeepJournal: Het fluctueert inderdaad nogal.
Laten we even de geschiedenis kort schetsen. Amerika is al een lange tijd actief in dat gebied. Neem Saddam die op de loonlijst stond van de CIA; de CIA stimuleert de Ba'ath Partij een paleisrevolte te ondernemen die jaren later tot gevolg heeft dat Saddam aan de macht komt. Dankzij Amerikaanse kennis en andere Westerse hulp wordt Irak een nucleaire macht en later komt Donald Rumsfeld op bezoek en neemt Amerikaans gifgas en wapens mee. Intussen woedt de voor de VS lucratieve, maar bloedige Irak-Iranoorlog, waaraan gesprekken voorafgingen waarin de VS Saddam overtuigden dat hij het wel kon winnen van Iran, met als resultaat dat Saddam Iran aanviel in 1980. Medio 1990 zijn de VS weer in gesprek met Saddam en zeggen hem dat een aanval op Koeweit zal worden beschouwd als een aangelegenheid die voor hen van geen belang is. Vervolgens gaat Saddam in op dit groene licht en reageert president Bush Senior door Irak binnen te vallen. En dan is er de regime change die de CIA in 1953 in Iran bewerkstelligde (Operatie TPAJAX) tegen de democratisch verkozen premier Mohammed Mossadeq en vóór de Sjah. Kun je daar iets meer over vertellen?

Eefje Blankevoort: 'De Iraniërs hebben een intense afkeer de Amerikaanse politiek, niet van Amerika zelf overigens of de cultuur of de mensen, maar puur van de Amerikaanse politiek, het Amerikaanse imperialisme. Dat heeft vooral zijn wortels naar Amerika toe in het afzetten van minister-president Mossadeq, middels een coup gepleegd door de CIA, die de Iraanse oliemaatschappijen wilde nationaliseren waardoor in Washington alle alarmbellen afgingen. De coup is overigens gepleegd samen met Groot-Brittannië waarmee zij de Sjah alle macht in handen hebben gegeven, wat leidde tot een wrede dictatuur waarna in 1979 de Iraanse revolutie plaatsvond.'
DeepJournal: En slechts maanden later werden zo'n zeventig mensen gegijzeld in de Amerikaanse ambassade in Teheran. De vader van de huidige president heeft het in een geheime deal met de Iraniers voor elkaar gekregen dat de gijzelaars langer werden vastgehouden waardoor Carter de verkiezingen zou verliezen, wat ook gebeurde, waarna Bush onder Reagan vice-president werd.
Eefje Blankevoort: 'Op dat moment waren er in Amerika presidentsverkiezingen, althans de aanloop ernaar, en dan zou de deal zijn –die nu overigens redelijk openbaar en algemeen bekend is– dat Reagan achter gesloten deuren een deal had met de Iraanse regering of revolutionairen van dat moment om die crises niet zo snel op te lossen om Carter in een moeilijk pakket te brengen. Dat is inderdaad het verhaal.'
DeepJournal: Dat was Operatie October Surprise: Carter verloor, Reagan won en binnen een uur na de inauguratie waren de Amerikaanse gijzelaars vrij.

DeepJournal: Iets anders, er is een prachtig artikel dat jij ook hebt gelezen, van Jim Lobe. Bush and Amhadinejad: separated at birth? Wat vond jij van het artikel?
Eefje Blankevoort: 'Wat interessant is, is de vergelijking tussen de Westerse media en de Arabische media. Bij Al-Jazeera was een cartoon te zien waarin de Bush-administration tegenover de Mullahs staat, met als onderschrift: 'The Neo-Cons in Washington meet their counterparts in Teheran'. Het is een hele interessante cartoon is omdat het goed weergeeft dat Amhadinejad en Bush niet zo heel verschillend zijn. Aan de ene kant heb je dat oppompen van die oorlogsretoriek die nu aan alle twee de kanten heerst; echt dat vijandbeeld van elkaar weergeven, maar ook bijvoorbeeld op sociaal vlak. De manier waarop Bush zijn interne beleid voert, verschilt helemaal niet zoveel van het sociaal beleid waar Amhadinejad voor staat. Het is wat boud gezegd, want natuurlijk zijn er wel grote verschillen, maar ze vinden elkaar op heel veel vlakken, onder andere als je het hebt over het tegenhouden van homo-rechtenorganisaties, inspraak bij de VN, daar hebben de VS en Iran een monsterpact over gesloten, over abortusrechten... Dat speelt wel op de achtergrond, daar hoor je helemaal niets over maar het is absoluut interessant dat ze elkaar daarin wel vinden, dat sociaal beleid.'

DeepJournal: Hoe wordt naar jouw mening aangekeken tegen Amhadinejad in Iran?
Eefje Blankevoort: 'De verkiezingen waren voor een deel natuurlijk oneerlijk gegaan, maar er zijn alsnog heel veel mensen die op hem hebben gestemd om verschillende redenen', waarmee Blankevoort onbedoeld nòg een overeenkomst noemt tussen Ahmadinejad en Bush, gezien de grote mate van waarschijnlijkheid van fraude bij de beide verkiezingen die Bush tot president maakten en het presidentschap deden behouden. 'Het was absoluut een monsterkeuze tijdens die Iraanse verkiezingen, tussen Rafsanjani en Ahmadinejad. Rafsanjani is de grootste boef van Iran, hij heeft zichzelf gruwelijk verrijkt en wordt echt gezien als een corrupte oude machthebber; er zaten dan ook weinig mensen te wachten op weer een ronde met hem. Amhadinejad volgde eigenlijk heel erg de Khomeinistische retoriek, een retoriek die nog steeds wel steun kan vinden. Dus weer over de onderdrukten der aarde, de allerarmsten. Eindelijk zouden zij nu de vruchten van de revolutie gaan plukken. Ahmadinejad komt uit die allerarmste groep, dus mensen vertrouwden hem daar wel op. Hij heeft daar veel steun voor gekregen, om die retoriek. Wat je nu ziet, is dat aan de ene kant mensen hem echt volstrekt belachelijk vinden, hem echt een idioot vinden, juist om zijn internationale politiek, zijn lijn van totale confrontatie. Maar aan de andere kant zie je ook dat hij steun wint, juist door die harde aanpak. Juist omdat hij ook heel goed gebruik weet te maken van de sentimenten die heersen onder de Iraanse bevolking tegen het anti-Amerikaans imperialisme, het zelfbeschikkingsrecht, de trots op het Iraans-zijn, op het idee van het heft in eigen handen nemen. Daar weet hij heel slim op in te spelen, dus op dit moment wint hij deels heel veel steun. Eerder heeft hij onder vuur gelegen voordat de Amerikaanse druk werd opgevoerd; zeker in de eerste maanden dat hij president was, was hij echt aan het wankelen.'

DeepJournal: Deze gefabriceerde crisis rondom Iran speelt hem wel in de kaart?
Eefje Blankevoort: 'Voor een deel is de crisis gefabriceerd, ik geloof niet dat hele crisis puur is gefabriceerd.'
DeepJournal: Is het niet gewoon een kwestie van zeggen dat er een crisis is en dan is er een crisis?
Eefje Blankevoort: 'Niet alleen, ik denk dat er wel degelijk een probleem is dat Amhadinejad aan de macht is gekomen. En dat gaat mij niet zozeer over dat atoomprogramma maar wel welk binnenlands beleid hij heeft. Het kan voor Iran niet goed zijn zo'n beleid van confrontatie te volgen. Daar heeft niemand baat bij en zeker niet de Iraanse bevolking, dus daar ligt wel degelijk een probleem, een crisis, dat deze man aan de macht is gekomen.'
DeepJournal: Maar dat is niet de crisis waarover nu wordt gesproken.
Eefje Blankevoort: 'Om alleen te focussen op het atoomprogramma, is denk ik heel kwalijk. Ik denk dat er een crisis is in zoverre dat als Iran echt een nucleair wapen ontwikkelt, er een echte crisis is.'
DeepJournal: Maar waarom? Alle buren hebben ook kernwapens.
Eefje Blankevoort: 'Daar ben ik ook niet voor.'
DeepJournal: Maar die zijn er.
Eefje Blankevoort: 'Die zijn er, nou goed, dan zou ik graag willen zien dat die worden ontmanteld. Wat ook een idee is dat dit ook zou moeten gebeuren. Daar zijn verdragen voor, de ontmanteling van alle nucleaire wapens.'
DeepJournal: Maar dat is niet heel realistisch natuurlijk. De realiteit is dat de buren wapens hebben en waarom zouden zij dan geen wapen mogen hebben? Dat is ook zo'n beetje de discussie.
Eefje Blankevoort: 'Dat is absoluut de retoriek die je in Iran hoort, daar is zeker veel voor te zeggen en het is heel begrijpelijk. Ik ben daar geen voorstander van omdat ik geen voorstander ben van de uitbreiding van welk atoomarsenaal dan ook. Maar ik snap die Iraanse retoriek dus wel, dat is absoluut begrijpelijk, maar betekent niet dat Iran het ook zou moeten of mogen hebben.'
DeepJournal: Wel meer mensen vragen zich af waarom we zo moeilijk doen over een kernwapen van Iran...
Eefje Blankevoort: 'Ik denk dat er veel moeilijker gedaan zou moeten worden over welke wapenwedloop dan ook.'
DeepJournal: Gelijk heb je, maar de grote nadruk in de wereld ligt op dit moment op Iran, terwijl allerlei landen -zoals Israël, India en Pakistan- die niet eens het non-proliferatieverdrag hebben getekend, steun van Amerika krijgen...
Eefje Blankevoort: 'Dat is heel kwalijk, maar dat wil niet zeggen dat Iran zomaar een atoombom moet kunnen ontwikkelen. Dat is een beetje het punt. Zolang zij echt duidelijk kunnen maken dat hun nucleaire programma puur voor civiele doeleinden is, is er geen probleem lijkt me. Dat moet dan wel in de gaten worden gehouden. Het kwalijke van de hele crisis, of het probleem van dat er een crisis van wordt gemaakt, dat alle aandacht verschuift van waar het echt om gaat, namelijk mensenrechten, hervormingen in Iran, economische ontwikkeling van Iran, een land dat totaal op zijn gat ligt. De aandacht verschuift nu naar het atoomprogramma, wat niet het belangrijkste is. Dat vind ik het kwalijke van de crisis en dat het kan uitlopen op een aanval op Iran. Dat zou het meest kwalijke zijn wat er zou kunnen gebeuren op dit moment.'