Lees alle achtergonden in Dossier Mexicaanse griep.
-
Door Henk Engelenburg

De minister van Volksgezondheid en de farmaconcerns Novartis en GSK mogen de contractvoorwaarden voor de productie en aanschaf van het pandemische griepvaccin H1N1, die dateren uit 2009, geheim houden. De Raad van State heeft dit in een gisteren openbaar gemaakte beslissing bepaald.

Het rechtscollege meent in tegenstelling tot de rechtbank in Den Haag dat de contracten inzage geven in de technische bedrijfsvoering en het productieproces en ook in de mate waarin de producenten de vraag naar vaccins in een bepaalde periode aankunnen. De Raad van State vindt bovendien dat openbaarmaking van de contractvoorwaarden de Staat zal schaden bij eventuele toekomstige onderhandelingen over een pandemisch vaccin.
De Raad heeft hiermee de hoger beroepen van de minister en de farmaconcerns gegrond verklaard en de uitspraak van de rechtbank vernietigd.

De beslissing verklaart alle eerder ingediende en gewonnen bezwaren en beroepen van deze krant ongegrond. Hiermee komt een eind aan de beroepsprocedure op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) die deze krant drie jaar geleden startte om de beslissing van de toenmalige minister van Volksgezondheid Ab Klink te toetsen. Deskundigen in de farmasector verklaarden destijds te vermoeden dat Klink te veel heeft betaald gelet op het kleine aantal producenten van het pandemische vaccin en het aankoopbeleid van het ministerie. Nederland bestelde destijds als enige land ter wereld ineens voor alle inwoners twee injecties, in totaal 34 miljoen.

Pas na een beroep van deze krant en RTL op de WOB is in 2011 de prijs vrijgegeven: ongeveer € 340 mln. Dat is € 10 per ‘shot’ wat Nederland tot een van de best betalende H1N1-klanten van Novartis en GSK maakt. De contractvoorwaarden blijven echter geheim terwijl die een indicatie kunnen geven in hoeverre Klink zich een oor heeft laten aannaaien of zich een taai onderhandelaar heeft betoond, zoals andere landen dat hebben gedaan. Die hebben uitsluitend voor risicogroepen besteld en/of aangedrongen op afroepbare tranches.

Spanje betaalt € 7 per vaccin met een optie op 37 miljoen doses. Er is pas betaald na afname van vaccins. Dat waren er 13 miljoen. België bestelt 12,6 miljoen vaccins voor € 8 per stuk. GSK België koopt naderhand 4,2 miljoen doses terug. Frankrijk bestelt 94 miljoen vaccins voor € 9 per stuk, grotendeels bestaande uit opties. Duitsland bestelt 50 miljoen doses voor € 7 per stuk. Vergeleken met deze voorwaarden en prijzen heeft Nederland een aparte positie ingenomen.

Het argument van de minister dat openbaarmaking van gegevens de Staat zal benadelen bij toekomstige onderhandelingen, stuitte al eerder op scepsis in de farmasector. Want de prijzen van vaccins zijn de afgelopen tien jaar, sinds de industrie de productie van vaccins heeft overgenomen van de overheden, vervijfvoudigd. Er is bovendien geen sprake van vrijemarktwerking omdat slechts enkele aanbieders geregistreerde vaccins kunnen leveren. De overheden, die nationaal aanbesteden, hebben weinig keus aangezien de producenten de prijzen dicteren.

Het beleid van Klink ontlokte ook kritiek in eigen huis, zo blijkt uit een vertrouwelijke notitie die deze krant op last van de rechtbank in Den Haag kreeg. Paul Huijts, directeur-generaal van het ministerie van Volksgezondheid, schrijft op 10 juni 2009 aan minister Klink: ’We weten dat Frankrijk, Engeland en Italië een hoeveelheid vaccin hebben besteld ter grootte van de gehele bevolking, gebaseerd op één vaccinatie.’

In een handgeschreven nootje onder aan de pagina schrijft Huijts: ‘Minister, de kans is groot dat we met deze maximale aanschaf te veel kopen. Ik zie echter niet hoe we, gegeven de adviezen van de topvirologen van Nederland, de hoeveelheid vaccins nu verder kunnen afbakenen. Achteraf zal dit niet uit te leggen zijn als de keuze verkeerd blijkt.’

Niet openbaar
Toetsing onmogelijk
Raad van State vindt onderhandelingsruimte minister belangrijker dan openbaarmaking gegevens

De minister van Volksgezondheid en vaccinproducenten mogen contracten geheim houden

De belastingbetaler kan de aankoopbeslissing van het pandemische vaccin niet toetsen

‘Minister, de kans is groot dat we met deze maximale aanschaf van het pandemische vaccin te veel kopen’

Vaccinatie tegen H1N1 (‘Mexicaanse griep’) in een sporthal in Schiedam in december 2009.