Feiten zijn al jarenlang bekend
Bijna zeven jaar na de val van Srebrenica, valt het tweede kabinet Kok. '"Commandant Karremans, zijn plaatsvervanger Franken, hun -Nederlandse- superieuren in Sarajevo en Zagreb, de legerleiding in Den Haag, ministers en de politici, niemand heeft in de afgelopen jaren zijn functie neergelegd om daarmee persoonlijk zijn verantwoordelijkheid voor deze tragedie te nemen. Karremans werd zelfs nog bevorderd. Zouden ze wel in functie zijn gebleven als zevenduizend Nederlanders waren vermoord? Ik vind hun houding schokkend en onbegrijpelijk''', zegt David Rohde in het artikel Dutchbat zweeg in de Volkskrant van 8 april. 'Voor zijn verslaggeving over Srebrenica kreeg hij [al in 1996] in Amerika de prestigieuze Pulitzer Price' [sic].
'In 1995 werkte hij voor de Christian Science Monitor als correspondent in voormalig Joegoslavië. Bij de eerste geruchten over executies op grote schaal vertrok Rohde naar het door Serviërs gecontroleerde Oost-Bosnië. [...] Aan de hand van faxen van door de CIA vrijgegeven satellietfoto's van mogelijke massagraven, vond hij vier locaties, waar overduidelijk was gegraven, in Nova Kasaba. Hij trof lege munitiekisten aan, granaathulzen, een schooldiploma met een moslimnaam, foto's en menselijke resten die half uit de grond staken. ,,Ik was verbijsterd, want ik dacht aanvankelijk dat de geruchten die door de vluchtelingen waren verspreid overdreven waren. Het bleek helaas veel erger te zijn dan iedereen dacht."'

Couzy weigert CIA-informatie
Het is logisch dat Rohde als goed journalist graag gebruik maakt van de informatie van de beroemdste spionnenclub ter wereld. Minder logisch is het dat bevelhebber Couzy de CIA-informatie niet wilde hebben. 'Dutchbat had het best geïnformeerde VN-bataljon in het voormalige Joegoslavië kunnen zijn. In plaats daarvan maakte de legertop de blauwhelmen in Srebrenica bewust doof en blind. "Een fatale blunder", noemt dr. Cees Wiebes het verbod op geheime operaties rond de enclave. Het had heel anders kunnen lopen met Dutchbat. Cees Wiebes, auteur van de bijlage over militaire inlichtingen (intelligence): "De Amerikanen hebben tot vijf keer toe aangeboden spionagemateriaal vanuit de lucht door te spelen. In ruil voor inlichtingen op de grond, die Dutchbat zou verzamelen. Bevelhebber Couzy weigerde steeds, omdat volgens de Verenigde Naties geheime operaties de neutraliteit van de blauwhelmen in gevaar zouden brengen." Couzy heeft het verzoek van de CIA niet doorgespeeld aan minister Voorhoeve van defensie. Die zei tijdens Wiebes' onderzoek, dat hij volmondig 'ja' had gezegd als hij van het aanbod had geweten', staat op 11 april te lezen in Trouw. Waarom wees Couzy dit aanbod af? Om later te kunnen zeggen dat hij het niet heeft gewusst?

'De aanval op de enclave kwam als een 'volledige verrassing' voor Dutchbat. Nederland had weinig interesse voor het materiaal van inlichtingendiensten. De landmacht sloeg een aanbod van de CIA af om de strijdende partijen in de enclave af te luisteren', schrijft Het Parool op 10 april, na lezing van het NIOD-rapport. Maar ook zonder de CIA komt allerlei informatie boven tafel: 'De top van de Koninklijke Landmacht en vooral de toenmalige bevelhebber Couzy hebben veel feiten, die voor Dutchbat negatief zouden kunnen uitpakken, bewust onder het tapijt proberen te schuiven', schrijft de Telegraaf.

Luchtsteun en lef hadden Dutchbat kunnen redden
Rohde in het artikel van de Volkskrant: '"Het uitblijven van luchtsteun is de belangrijkste oorzaak dat Srebrenica in handen viel van de Serviërs, daar ben ik van overtuigd. Daarvoor houd ik VN-bevelhebber Janvier en VN-gezant Akashi als hoogste gezagsdragers persoonlijk voor verantwoordelijk. [...] Karremans en Franken waren er absoluut van overtuigd dat er luchtaanvallen zouden worden uitgevoerd, maar op het VN-hoofdkwartier in Zagreb, waar Janvier en Akashi zaten, lagen daarvoor geen plannen klaar, heb ik zelf kunnen vaststellen".
[...]
Na de inname van Srebrenica vluchtten 15.000 tot 25.000 vrouwen, kinderen en rond de tweeduizend mannen naar de compound van Dutchbat in Potocari. Vijfduizend van hen werden toegelaten, de rest moest buiten blijven van Karremans en Franken. "Dit is hun grootste fout geweest na de verovering van de enclave. Karremans had alle vluchtelingen moeten toelaten, er was ruimte genoeg. Hij had de compound moeten uitroepen tot beschermd gebied van de Verenigde Naties. Hij had de satelliettelefoon  moeten pakken en zijn superieuren, de media, de hele wereld moeten informeren over de situatie in de compound. Hij had alle krachten moeten mobiliseren en zijn boodschap aan de Serviërs had moeten zijn: tot hier toe en niet verder. Wij beschermen met onze levens deze vluchtelingen. Hij had veel meer moeten bluffen".

Geheime VN-deal met Mladic?
Time schrijft: 'Did thousands of Bosnian Muslims die last year because of a "gentlemen's agreement" between the French government and the Bosnian Serbs? That allegation is the centerpiece of a new TV documentary [in Nederland uitgezonden op 30 mei 1996] shown in various versions recently in Europe and the U.S. [...] The provocative show, which was put together by the Dutch TV news program IKON, Britain's Channel 4, and two newspapers — Holland's NRC Handelsblad and New York's Newsday — has stirred angry denials. [...] n the TV documentary, allegations are based on confidential U.N. documents. The records show that Janvier met with Bosnian Serb General Ratko Mladic on June 4, 1995. According to a communication from Janvier to the U.N. in New York City, Mladic was in "a frenzied mood" when he laid down the terms of an agreement: the Bosnian Serbs would stop threatening U.N. soldiers in exchange for a ban on air strikes on their territory. Janvier's signature would result in the immediate release of all hostages. Janvier did not sign, but one of his military aides asserted in an interview with the journalists who made the documentary that a pair of high-ranking French officers under orders from President Chirac arrived two days later to close the deal. On June 18 the last of the hostages were released. While acknowledging that the June 4 meeting took place, Chirac's spokeswoman insists that its purpose was "not to do a deal" and that Mladic's offer to release the hostages in exchange for a no-bombs pledge "was not accepted by us." A U.N. spokesman says, "There is nothing in our records that indicated any deal between Mladic and Janvier."

Massamoord
'Het Niod spreekt tegen dat er geheime deals zijn geweest tussen de Franse generaal en VN-opperbevelhebber Bernard Janvier en de Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic. [...] Ook de massamoord kwam als verrassing. Volgens het Niod was daarvoor geen vooropgezet plan', schrijft Het Parool. Onderzoeksjournalist Rohde bestrijdt dat en zegt in zijn boek Endgame dat de massamoord tot in detail was voorbereid. De NRC in een boekrecensie op 20 juni 1997: 'Officieel staan 7.079 moslim-mannen uit Srebrenica nog altijd te boek als vermist. Maar afgezien van hun familieleden die tegen beter weten in blijven hopen twijfelt niemand nog aan hun lot: rond drieduizend van hen zijn bij massa-executies door de Bosnische Serviërs vermoord. De andere vierduizend werden vermoord tijdens hun poging, vanuit de gevallen enclave moslim-gebied te bereiken. Zij werden op strategische punten door de Serviërs opgewacht en met antitankgeschut, luchtdoelraketten, handgranaten en machinegeweervuur gedood, of ze gaven zich over en kregen een nekschot. [...] Na lezing van Endgame hoeft niemand zich nog illusies te koesteren over die 7.079 vermisten: zij zijn doelbewust afgemaakt. Een van de twee moslim-mannen met wie Rohde sprak is de enige overlevende van het bloedbad in de opslagplaats van Kravica, waar honderden mensen in een urenlange orgie van geweld met handgranaten en machinegeweervuur werden afgemaakt. De andere is een overlevende van de mars door bezet gebied van de enclave naar het vrije Tuzla: hij vertelt hoe de Serviërs de kolonne vluchtelingen in de ene na de andere hinderlaag lokten en hoe ze zoveel mogelijk vluchtelingen uitmoordden.'

Geen excuses
De 'lostverbondenheid' waar toentertijd sprake van was, blijkt achteraf nooit te hebben bestaan. Het enige dat telde was dat de Nederlandse soldaten weer veilig naar huis konden terugkeren. Zelfs nu nog wil inmiddels demissionair premier Kok zijn excuses niet aanbieden: 'Een expliciete schuldbekentenis of omstandige excuses zijn niet te verwachten. De echte schuld ligt bij Mladic, heeft Kok gezegd. Excuses roepen spookbeelden op van  morele afbetalingen als 'het Indische gebaar' en de joodse Maror-gelden. Kok zelf gaf al nadrukkelijk aan 'geen behoefte te hebben aan demonstratieve boetedoening, met een stoet journalistieke waarnemers'. Met lege handen kan hij evenwel niet bij de vrouwen van Srebrenica aankloppen. Maar het IKV verwacht geen groots financieel gebaar van Kok.'

DeepJournal speculeert
Vanavond bevond DeepJournal zich in goed gezelschap, want het hele demissionaire kabinet zat voor de buis, kijkend naar het eerste deel van de BBC-documentaire over de val van Srebrenica A Cry from the Grave, vrij vertaald 'De Scheeuw van De Grave'. Door de roep van Frank de Grave misschien te gaan aftreden, maar misschien ook niet, moest Jan Pronk wel zeggen dat hij er net zo over dacht. Hij was immers direct verantwoordelijk geweest, niet De Grave. Je moet flink hebben doorgestudeerd in het non-lineair denken, maar met een beetje goede wil is in de boodschap van de Grave, dus zijn dubbele agenda, zijn hint naar Pronk en het kabinet, een verband te zien met de manier waarop Kok2 aan zijn einde is gekomen. Ook hierbij lijkt sprake van een dubbele agenda. Want de klacht van de weduwen van Srebrenica dat het kabinet al jaren geleden had moeten aftreden, klinkt zo gek nog niet. Al die jaren prettig verder regeren en toevallig net een maand voor finishstreep aftreden, geeft te denken: is het niet slechts een handige strategie geweest?