Uit de DeepJournalserie over de problemen bij het electronisch stemproces blijkt dat onze democratieën niet veilig zijn voor fraudeurs, maar hoe veilig zijn de democratieën voor haar inwoners? Hoe democratisch is democratie? Bij het antwoord kom je dan al snel uit bij de hoeder van de democratie, de politiek. Dan wordt de vraag: hoe democratisch is de politiek?

Door Daan de Wit
Eens in de vier jaar mogen wij onze macht weggeven aan het 'regentensysteem' (zie dit onthullende artikel van NRC-journalist Gerard van Westerloo), dit proces heet democratie, hoewel je in het woordenboek een andere definitie zult lezen. Maar de makers van het woordenboek hebben Van Westerloo niet gelezen. Of het boek The System van 'de Britse topambtenaar Max Nicholson', schrijft de NRC op 4 februari: 'een vernietigende bestseller over de achterkamertjes van Westminster. De 'mandarijnen' van de Civil Service, de hoogopgeleide, klassebewuste ambtenarensoort waarvan hij zelf deel uitmaakte, waren volgens hem verslaafd aan geheimhouding, wars van vernieuwing en ze probeerden vooral 'het systeem' intact te houden.'
In Nederland is nu veel te doen over 'de berichten uit de samenleving' die parlement en regering 'bereiken' over de gevolgen van het uitzetbeleid van illegalen. Bij hoeveel mensen uit die samenleving zou een lampje zijn gaan branden dat ze waarschuwt dat het toch wel heel eigenaardig is dat de zogenaamde volksvertegenwoordigers zo trots zijn op hun 'contact met de burger' die ze regelmatig spreken in 'het veld'. Als iemand waarlijk het volk vertegenwoordigd, hoeft hij toch niet te wachten op berichten uit de samenleving die hem bereiken? Lees Van Westerloo hierover, maar kennelijk ook het boek The System, om het over het overheidsapparaat van de VS nog maar niet te hebben, waar nu twee leden (Bush en Kerry) van het geheime genootschap Skull & Bones -de elite van de elite- lijken te gaan strijden om de macht.

Onze democratieën zijn weinig democratisch
In de NRC van 7 februari maakt Wouter Leeuwenburgh de problemen met onze democratie concreet. Hij stipt met feitelijke voorbeelden enkele syptomen aan waaruit blijkt dat de manier waarop wij democratie bedrijven, ziek is. Leeuwenburgh is een insider die uit de school klapt; hij is 'oud-medewerker van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, onderandere als hoofd van ordening en voorziening rijkswegen, en thans lid van de gemeenteraad van Voorschoten (VVD) [...].' 'Ik zag en beluisterde in de jaren '90 als ambtenaar bij Verkeer en Waterstaat van de andere kant hoe de vijfde baan van Schiphol er binnen dat ministerie door werd gedrukt, waarbij alle 'niet wenselijke' adviezen in de wind werden geslagen. Bij de in uitvoering zijnde projecten Betuweroute, hoge snelheidslijn zuid (HSL-zuid) en de hogesnelheidslijn oost (HSL-oost), en ook bij de in discussie zijnde projecten Maasvlakte en magneetzweeftrein [tussen Amsterdam en Groningen] gaat het precies zo, maar dan zonder een onberispelijke commissie-Berkhout.' Eerder in zijn artikel vertelde Leeuwenborgh hoe die commissie zich genoodzaakt zag om zichzelf op te heffen omdat ze werd gesaboteerd: '"Het politieke besluit stond al voor het adviesproces vast en de commissie moest daar hoe dan ook de argumenten bij verzinnen"', aldus professor Berkhout.

Regenten handelen in eigenbelang, niet dat van de burger
Met behulp van een groot aantal feiten laat Leeuwenburgh zien 'dat als een nieuw bedacht infrastructureel project eenmaal door de ambtelijke en politieke leiding van het ministerie van Verkeer en Waterstaat is geaccordeerd, alles erop wordt gericht om het gerealiseerd te krijgen. Ieder kritisch advies van buiten of binnen de eigen organisatie wordt als hinderlijk en bedreigend beschouwd en dienovereenkomstig afgedaan. Dergelijke adviseurs worden dikwijls zwartgemaakt, belasterd of tegengewerkt.'

Geen parlementaire enquête naar 'adviesfraude' -
Parlementaire enquêtes lijken doofpotten
Leeuwenburgh: 'Er is en wordt nog steeds onderzoek naar de bouwfraude gedaan, maar tot nu toe helaas niet naar de adviesfraude. Dat is wel verklaarbaar, want bij de bouwfraude zijn slechts aannemers en ambtenaren betrokken. Dat is voor politici dus een 'veilig' onderzoeksgebied'. Toch lijken alle recente parlementaire enquêtes veel op doofpotten. Weten we na de Bijlmerramp-enquête nu eindelijk wat er in het ElAl-vliegtuig zat; zaten er bijvoorbeeld inderdaad chemicaliën in voor de vermeende duistere praktijken in Ness Ziona? Waarom is tijdens de enquêtegesprekken niet meteen de ElAl-vrijstaat op Schiphol aan de kaak gesteld, waar ondermeer een Al Qaida-infiltratieploeg van de Mossad zijn hoofdkwartier had? Waarom was de Bouwfraude-enquête zo'n koude douche? Twee professors bestuurskunde schrijven [inloggen met: DeepJournal] in de NRC van 12 december 2002: 'Het is teleurstellend dat het rapport niet erg duidelijk is over de rol van de politiek. De commissie heeft verschillende politici openbaar gehoord, maar dat leverde niet de duidelijkheid op waarop was gehoopt. Welke verbindingen bestaan er tussen politiek en bouwbedrijfsleven? [...] De commissie kwam er helaas niet doorheen. Ook de handelwijze van de Tweede Kamer blijft buiten beeld. Hoe zit het met verbindingen tussen parlementsleden en bouwbedrijven? Ook die zelfreflectie blijft achterwege. Een gemiste kans [...]'. Waarom zijn bij de Srebrenica-enquête niet de koppen gerold van Kok, Van Mierlo en Voorhoeve? Alle belangrijke informatie hierover stond nota bene gewoon in de krant (en in een artikel van DeepJournal).

Politici handelen met 'adviesfraude' ondemocratisch
Leeuwenburgh vervolgt zijn ijzersterke artikel: '[Men durft het] niet aan om over de besluitvorming met betrekking tot de Betuweroute een parlementaire enquête te houden die ook het advies- en besluitvormingsproces omvat. Er wordt volstaan met een veel minder ingrijpend en veel beter te beïnvloeden parlementair onderzoek naar de kostenontwikkeling van het project. [...] Bij de adviesfraude zijn [...] behalve ambtenaren, adviesbureau's en individuele adviseurs ook vooraanstaande politici betrokken. Die kijken wel uit om de beerput open te trekken. [...] Het is volstrekt duidelijk dat de maatschappelijke schade van adviesfraude een veelvoud is van de schade van de bouwfraude. Zo zal de Betuweroute, die voor meer dan 5 miljard euro is aangelegd, straks nauwelijks worden gebruikt en veel onderhouds- en beheerskosten met zich meebrengen. [...] Er blijft [...] nog maar ongeveer 3 procent van het oorspronkelijk gedachte rendement over.'

Belangenverstrengelingen internationaal probleem
Jammer dat er waarschijnlijk inderdaad geen onderzoek gaan komen naar de adviesfraude. Leeuwenburgh benoemt een klassiek staaltje hiervan: 'Mr. R. Bekker, secretaris van een adviescommissie die in 1995 nog eens nut en noodzaak van de Betuweroute moest nagaan, was een voormalige topambtenaar van het ministerie van VROM, die voor deze taak door het ministerie van V en W werd ingehuurd via het gerenommeerde adviesbureau Twijnstra en Gudde.' In de VS zijn ze niet onbekend met belangenverstrengelingen van adviseurs. Vandaag meldt de Washington Post dat Joe Trippi, de ontslagen leider van de campagne van Howard Dean, 'unique among presidential campaign managers, [...] enjoyed a dual role.' Trippi is deel van een bedrijf dat 'receives commissions each time Dean's campaign buys a radio or TV ad. Through the end of January, according to one person close to the campaign, these commissions had added up to about $700,000 for TMS.' Bijna al het geld van Dean ($41 miljoen) is opgegaan aan zijn mediaoffensief. Op 7 februari meldt de NRC dat, naast een vroegere adjunct-directeur van de CIA en de president van de Yale-universiteit de commissie die de aanloop naar de Irak-oorlog zal onderzoeken, zal bestaan uit de 'invloedrijke Republikeinse senator John McCain van Arizona': 'McCain zei gisteren in München niet te geloven dat er een "massasamenzwering" is geweest om informatie over massavernietigingswapens in Irak te manipuleren. "De president van de Verenigde Staten zou nooit informatie manipuleren voor politieke winst of anderzins'', zei McCain [...]'.

Gore Vidal: Democratie is verworden tot despotisme
Auteur Gore Vidal (77) zegt in een interview met de LA Weekly, november 2003: 'Ours is a totally corrupt society. The presidency is for sale. Whoever raises the most money to buy TV time will probably be the next president. This is corruption on a major scale. Enron was an eye-opener to naive lovers of modern capitalism. Our accounting brotherhood, in its entirety, turned out to be corrupt, on the take. With the government absolutely colluding with them and not giving a damn. [...] Once you have a business community that is so corrupt in a society whose business is business, then what you have is, indeed, despotism. It is the sort of authoritarian rule that the Bush people have given us. The USA PATRIOT Act is as despotic as anything Hitler came up with — even using much of the same language. In one of my earlier books, Perpetual War for Perpetual Peace, I show how the language used by the Clinton people to frighten Americans into going after terrorists like Timothy McVeigh — how their rights were going to be suspended only for a brief time — was precisely the language used by Hitler after the Reichstag fire.
[...]
We are talking about despotism. I have read not only the first PATRIOT Act but also the second one, which has not yet been totally made public nor approved by Congress and to which there is already great resistance. An American citizen can be fingered as a terrorist, and with what proof? No proof. All you need is the word of the attorney general or maybe the president himself. You can then be locked up without access to a lawyer, and then tried by military tribunal and even executed. Or, in a brand-new wrinkle, you can be exiled, stripped of your citizenship and packed off to another place not even organized as a country — like Tierra del Fuego or some rock in the Pacific. All of this is in the USA PATRIOT Act. The Founding Fathers would have found this to be despotism in spades. And they would have hanged anybody who tried to get this through the Constitutional Convention in Philadelphia. Hanged.
[...]
[LA Weekly:] You paint a very dark picture of the current administration and of the American political system in general. But at a deeper, more societal level, isn’t there still a democratic underpinning?
[Gore:] No. There are some memories of what we once were. There are still a few old people around who remember the New Deal, which was the last time we had a government that showed some interest in the welfare of the American people. Now we have governments, in the last 20 to 30 years, that care only about the welfare of the rich.

[LA Weekly:] Is Bush the worst president we’ve ever had?
[Gore:] Well, nobody has ever wrecked the Bill of Rights as he has. Other presidents have dodged around it, but no president before this one has so put the Bill of Rights at risk. No one has proposed preemptive war before. And two countries in a row that have done no harm to us have been bombed.'

DeepJournal: veranderen buiten politieke kaders
Het politieke systeem, waar dan ook in de Westerse wereld, heeft voor zijn onderdanen een kader geschapen van vier lijntjes waarbinnen moet worden gekleurd. De regenten hebben de macht gekregen en zich die toegeëigend, met, zoals je hebt kunnen lezen, alle gevolgen vandien. Mensen die een andere maatschappij willen, kloppen al snel aan bij de politiek. Na lezing van bovenstaande, lijkt dat geen goed idee. Maar zelfs zij die de politiek willen ontwijken, zijn voor ze het beseffen de door de politiek aangereikte kleurplaat aan het inkleuren. Denk maar aan de valkuil waarin punkers en dat soort types stappen. Ze willen zich afzetten, het helemaal anders doen dan hun ouders, met als resultaat dat ze precies doen waartegen ze zich afzetten: ze trekken een uniform aan en zetten een maatschappij op met strenge regels. Daarbij komt dat ze tijdens hun proces van afzetten de tegenpartij tot centraal punt maken in hun leven. Dus de partij waaraan zij zo'n hekel zeggen te hebben, maken ze tot het kernpunt van hun leven. De ware rebel laat het object waartegen hij zich in eerste instantie afzet natuurlijk volkomen links liggen; vervolgens zet hij vanaf de grond een nieuw systeem op dat wezenlijk verschilt van het origineel, zonder dat te doen vanuit oogpunt van vergelijking: het origineel is immers al uit het gezichtsveld verdwenen. Misschien is het een idee de Niet-Politieke Partij op te richten. Eigenlijk is die partij er al, er wordt namelijk veel op gestemd bij de verkiezingen, door de kiezers die thuisblijven.

Stemmen en anderszins politiek actief zijn, is ingaan op de uitnodiging van de politici deel te nemen aan hun systeem. Dit is een besef dat zo helder is dat je het met gemak over het hoofd ziet. De vraag is nu voor de kiezer of hij kiezer wil blijven en wil blijven ingaan op de uitnodiging door de politiek tot deelname aan het heersende systeem. Als je van mening bent dat het systeem faalt, kun je eraan deelnemen en het proberen te veranderen, je kunt het ook verwerpen en een ander systeem nastreven. Soms is een systeem zo doorgerot, dat oplappen geen zin meer heeft. Weiger nog langer te kleuren binnen de bekende lijntjes, pak je kleurpotloden en ga elders een creatieve tekening maken. Iedere tekening heeft lijntjes nodig, ieder tekenblad heeft randen waar de tekening stopt, maar het ene vel papier is het andere niet en het maakt nogal verschil wie de lijntjes heeft getrokken en in welke vorm dat is gedaan.
(Meer gedachten over democratie in deze serie van DaanSpeak).