Een volksopstand is waar ze om vraagt. Maar die komt er voorlopig niet. Waarom niet? Omdat, met uitzondering van een kleine groep, de mensen niet zien wat er gaande is.
Vandaar dat ik een poging doe de meest relevante zaken over de steeds verder gaande aantasting van de privacy door de overheid op een rijtje te zetten.

Veel mensen hebben niet in de gaten wat er gaande is doordat de maatregelen in stukjes komen. Iedere losse maatregel leidt niet tot veel discussie. Maar als je ze samen beschouwt, ziet het er heel anders uit.
Hier de meest relevante ontwikkelingen van de laatste tien jaar samengevat:

Iedere getroffen maatregel gaat steeds iets verder, ook al roept men bij iedere maatregel dat er een duidelijke grens getrokken wordt. Mooi voorbeeld is de verdediging van (toen nog) minister van Justitie Donner in de Eerste Kamer bij de Wet Opvraging (2005):
“Als zij zich aan de wet houden, kan geen opsporingsinstantie deze gegevens daar opvragen. Dit wetsvoorstel maakt het zoeken op profielen in bestanden van anderen niet mogelijk.”
Nog geen twee jaar later is middels de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten dit wel mogelijk.

Een andere reden waarom mensen niet de straat op gaan, werd afgelopen zaterdag door kamerlid Teeven (VVD) als volgt uitgesproken:
“…als je niets te verbergen hebt, heb je ook niets te vrezen.”

Dat geeft aan hoezeer mensen niet begrijpen wat er mogelijk is en wat dat kan betekenen. In algemene zin zijn er al verschillende goede replieken op geschreven.
Maar een paar punten verdienen toch expliciete aandacht.
Men ziet zijn eigen gedrag vaak als “goed”. Maar vraag een willekeurig persoon of hij het acceptabel zou vinden als zijn buurman (toevallig ambtenaar op een van de dataministeries) in het elektronisch dossier ziet dat de persoon regelmatig seksvideo’s huurt, behoorlijk veel geld uitgeeft in de slijterij en ook nog eens een registratie heeft van mishandeling van een scheidsrechter, dan is het antwoord waarschijnlijk nee.
Verder is het ook nog zo dat het voor steeds meer functies of maatschappelijke rollen noodzakelijk is door een screening te gaan (denk ook aan wet BIBOB). En voor deze screening zal men het niet nalaten alle beschikbare gegevens te gebruiken. De persoon in kwestie zal nooit weten waarom hij/zij de baan niet gekregen heeft. Misschien mag u straks geen leraar meer zijn omdat uw laatste drie huizen steeds bij een kinderspeelplaats stonden, een bekend patroon van pedofielen.
En wat te denken van het risico dat uw kind uit huis geplaatst wordt omdat uit de dossiers blijkt dat u problemen in het verleden heeft gehad, er alcohol in het spel is en uw kind al twee keer in het ziekenhuis is geweest voor breuken als gevolg van het “vallen van de trap” (ja ja).

Mensen denken dus wel dat er niets aan de hand is, maar de praktijk toont aan dat misschien wel 1 op de 10 Nederlanders als verdacht te boek staat.

Naast dit alles, is er nog het probleem van de kwetsbaarheid van alle data opslag. Hoe goed je ook probeert gegevens te beschermen, procedures en maatregelen te nemen tegen misbruik, voorkomen kan je niet dat het in verkeerde handen valt. Recente gevallen in Engeland laten zien dat er niet zoveel voor nodig is om miljoenen gegevens kwijt te raken. Maar ook in Nederland zijn er voldoende voorbeelden van hoe gegevens op straat komen te liggen.
Het is inherent aan het systeem. Hoe meer je opslaat en hoe meer mensen er gebruik van moeten/kunnen maken, hoe groter de kans is dat er ergens iets mis gaat.
De kamer maakte zich recent druk om de matige afscherming van gegevens van Vecozo. Maar tegelijkertijd stemmen ze in met systemen die vele malen meer gegevens bevatten en door velen malen meer mensen geraadpleegd kunnen worden. De kamervragen voor 2010 kunnen alvast geschreven worden.

Bovenstaande gaat eigenlijk alleen nog maar uit van een goedwillende overheid. En hoe onwaarschijnlijk het ook is dat de overheid ooit kwaadwillend wordt (we zijn toch immers een democratie), het kan.
En dan ligt er een pijnlijke les uit het Nederlandse verleden. Een van de redenen waarom er in Nederland relatief veel Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht was omdat we een uitstekende registratie hadden.
Wat we nu neerzetten is een systeem dat vele malen meer gegevens bevat en vele malen beter toegankelijk is. Het is voor een kwaadwillende regering een fluitje van een cent straks om alle ongelovigen of alle alcoholisten op te zoeken en te laten verdwijnen. Dat is immers in het belang van het grote geheel dan.

In de grondwet staan niet voor niets de artikelen 10 tot en met 13:
Art. 10.
1. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.
2. De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens.
3. De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen vastgelegde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige gegevens.

Art. 11.
Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam.

Art. 12.
1. Het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner is alleen geoorloofd in de gevallen bij of krachtens de wet bepaald, door hen die daartoe bij of krachtens de wet zijn aangewezen.
2. Voor het binnentreden overeenkomstig het eerste lid zijn voorafgaande legitimatie en mededeling van het doel van het binnentreden vereist, behoudens bij de wet gestelde uitzonderingen.
3. Aan de bewoner wordt zo spoedig mogelijk een schriftelijk verslag van het binnentreden verstrekt. Indien het binnentreden in het belang van de nationale veiligheid of dat van de strafvordering heeft plaatsgevonden, kan volgens bij de wet te stellen regels de verstrekking van het verslag worden uitgesteld. In de bij de wet te bepalen gevallen kan de verstrekking achterwege worden gelaten indien het belang van de nationale veiligheid zich tegen verstrekking blijvend verzet.

Art. 13.
1. Het briefgeheim is onschendbaar, behalve, in de gevallen bij de wet bepaald, op last van de rechter.
2. Het telefoon- en telegraafgeheim is onschendbaar, behalve, in de gevallen bij de wet bepaald, door of met machtiging van hen die daartoe bij de wet zijn aangewezen.

Maar zo langzamerhand zijn er zoveel wettelijke uitzonderingen, dat de kracht van de oorspronkelijke artikelen is verdwenen. De uitzonderingen zijn tot regel verheven. De grondwet is een farce.

Nu is het nog te overzien en nu wordt er nog geen (zichtbaar) misbruik gemaakt van alle privacyschendingen. Daarom is dit ook het moment om wel aan te geven dat het te ver gaat. De discussie begint op gang te komen, maar moet nog veel breder getrokken worden.

Wat kan je doen?

• Mail met Eerste Kamerleden, Tweede Kamerleden en politieke partijen. Ze zijn echt wel gevoelig als er veel signalen binnenkomen.
• Praat er over met vrienden, kennissen, collega’s en familie. Op feestjes, in de kantine en tijdens het sporten. Stuur ze de link naar dit artikel. Zorg dat er een maatschappelijke discussie op gang komt. En als ze dan komen met het argument “als ik niets fout heb gedaan, heb ik toch niets te verbergen”, vraag ze dan of ze wel eens een kleine overtreding hebben begaan, of ze veel drinken, of ze foute boeken gelezen hebben. En of ze het dan bezwaarlijk zouden vinden geen baan te krijgen daardoor, of hun kind afgenomen zien worden.